İçsel Bir Bakış: Bir Merak Yolculuğu
Kendi zihnimde dolaşırken bazen bir soru belirir: bir politika veya destek programı sadece kurallarla mı işler, yoksa bu kararlar bilişsel, duygusal ve sosyal psikoloji süreçleriyle de şekilleniyor mu? “AFAD ev sahiplerine kira yardımı devam edecek mi?” gibi bir soru, sadece bir maddi desteğin sürüp sürmeyeceğini sormaktan öte bir ihtiyacı, belirsizlikle baş etme stratejilerimizi ve toplumsal güven algımızı da ortaya koyar.
Bu yazıda bu konuyu, duygusal zekâ ve sosyal etkileşim gibi psikolojik kavramlarla birlikte ele alacağım; hem güncel verilere hem de insan davranışlarının ardındaki içsel süreçlere odaklanarak.
Bilişsel Psikoloji: Belirsizlik ve Karar Verme
İnsanlar belirsizlikle karşılaştığında, bilişsel süreçleri otomatik olarak devreye girer. Belirsizlik, beynimizin tehdit algı sistemini tetikler ve “kontrol kaybı” hissi uyandırır. AFAD’ın kira yardımı gibi sosyal desteklerin geleceği belirsiz olduğunda da benzer bilişsel süreçler işler: insanlar bilgi arar, modeller kurar ve geçmiş deneyimlere dayanarak olasılık hesapları yapar.
AFAD’ın deprem sonrası kira yardımı programı, ilk olarak Kiracılara ve ev sahiplerine düzenli ödemelerle başlamıştı; ev sahiplerine aylık 7.500 TL, kiracılara ise 5.000 TL ödeniyordu. Bu yardımın başlangıçta 12 aylık bir planı vardı, ancak evlerin teslim edilene kadar devam edeceği açıklaması yapılmıştı. ([TRHaber][1])
Ancak, bilgi belirsiz olduğunda zihnimiz “denklem tamam mı?” diye sorar. İnsanlar, eksik bilgiyle başa çıkarken geçmiş deneyimlere sarılır. Örneğin, benzer programların süre uzatımı veya kesintisine dair geçmiş haberler, beklentileri şekillendirir.
Bilişsel Çatışma: Beklemek mi, İnanmak mı?
Bilişsel psikoloji çalışmaları, bilgi eksikliği olduğunda insanların kendi kognitif uyumsuzluklarını azaltmak için çeşitli zihinsel stratejiler geliştirdiğini gösterir. Bazıları umutla bekler, bazıları ise olumsuz senaryoları varsayar. Bu süreçte ortaya şu sorular çıkabilir:
– Bu yardımlar gerçekten sürer mi?
– Resmî açıklamalar ne kadar güvenilir?
– Eğer kesilirse bu benim yaşam planımı nasıl etkiler?
Bu sorular, sadece maddi bir destekle ilgili değildir; aynı zamanda kişinin geleceğe dair beklenti ve kontrol algısının merkezindedir.
Duygusal Psikoloji: Kaygı, Güven ve Hayal Kırıklığı
Belirsizlikle başa çıkmanın duygusal boyutu vardır. Duygusal zekâ, belirsizlik anlarında duygularımızı fark etme ve yönetme kapasitemizi ifade eder. AFAD kira yardımı gibi konular, kaygıyı tetikleyebilir çünkü barınma güvenliği temel bir insani ihtiyaçtır.
Depremzedelerden gelen şikâyetler, duyguların nasıl yüklendiğini gösterir: bazı ev sahipleri kira yardımlarının kesildiğini veya geciktiğini bildiren deneyimler paylaşıyor. Bu tür deneyimler, sadece maddi değil, duygusal kaygıyı da tetikleyebilir. ([Şikayetvar][2])
Duygusal Tepki: Gelecek Kaygısı ve Kimlik
İnsanlar kaygı yaşadığında genellikle şu duygusal tepkileri verir:
– Güvensizlik
– Öfke
– Umut
– Çaresizlik
Duygusal psikolojide, bu tepkiler sadece bireysel değildir; yaşanan çevre ve sosyal etkileşimlerle şekillenir. Örneğin, komşuların kira yardımı alırken bir başkasının alamaması, sosyal karşılaştırma yoluyla duygusal yükü artırabilir.
Sosyal Psikoloji: Toplumsal Bağlam ve Etkileşim
Sosyal etkileşim, bireysel davranışlarımızı ve hislerimizi çevremizle ilişkilendirir. Bir destek programının devam edip etmeyeceği sadece bireysel bir mesele değildir; toplumda güven, dayanışma ve adalet algısına dair kolektif bir meseledir.
Örneğin, kiracıların kira yardımlarının kesilmesi haberi sosyal medyada tartışmalara yol açtı ve bunun adaletsiz olduğuna dair tepkiler ortaya çıktı. Ev sahiplerinin yardımlarının devam edeceğine dair açıklamalar ise farklı algıların oluşmasına neden oldu. ([Artı Gerçek][3])
Sosyal Kimlik ve Gruplararası Algı
Sosyal psikoloji araştırmaları, gruplar arasındaki algı farklılıklarının bireylerin davranışlarını etkilediğini gösterir. Bir kişi “ev sahibiyim, yardım sürüyor” dediğinde, diğeri “kiracı olarak yardım kesildi” dediğinde bu algılar arasında çatışma yaşanabilir.
Bu çatışma, sadece bilgi farklılıklarından değil aynı zamanda sosyal aidiyet ve adalet algısından kaynaklanır:
– Bir grup kendini daha az desteklenmiş hissedebilir.
– Diğer grup, devam eden destek nedeniyle ayrıcalıklı olduğunu düşünebilir.
Bu tür sosyal psikoloji kavramları, toplumsal destek politikalarının nasıl algılandığını anlamamıza yardımcı olur.
Psikolojik Öğretilerden Uygulamalı Sorular
Bu konu üzerine düşünürken kendi içsel deneyimini sorgulamak faydalı olabilir:
– Belirsizlik karşısında zihniniz nasıl tepkiler üretiyor?
– Duygusal zekânızı bu tür durumlarda nasıl kullanıyorsunuz?
– Sosyal etkileşimleriniz, başkalarının deneyimlerine göre kendi beklentinizi nasıl etkiliyor?
Bu sorular, sadece AFAD kira yardımı ile ilgili değildir; belirsizlik, kayıp ve beklentilerle baş etmenin genel psikolojik süreçlerini anlamaya yöneliktir.
Sonuç: Politika ve Psikoloji Arasında Kesişen Alan
AFAD’ın ev sahiplerine kira yardımı politikası, sadece hukuki ve ekonomik bir konu değildir. İnsan zihninin bilgi işleme süreçlerini, duygusal tepkilerini ve toplumsal etkileşim dinamiklerini doğrudan etkileyen bir yapıdır.
Güncel açıklamalar, kira yardımlarının ev sahipleri için belli koşullarda devam ettiğini işaret ediyor; ancak uygulamada gecikmeler, kesintiler veya kriter değişiklikleri yaşanabiliyor. Bu durum, bireylerin geleceğe dair belirsizlik algısını ve duygusal zekâ süreçlerini tetikleyebilir. ([TRHaber][1])
Bu çerçevede, sadece “yardım sürüyor mu” diye sormak yeterli değil; aynı zamanda bu süreçlerin bizim iç dünyamızı ve toplum psikolojisini nasıl etkilediğini de gözlemlemek önemlidir.
İstersen bu konuyu infografiklerle desteklenmiş bir WordPress formatına dönüştürmemde yardımcı olabilirim.
[1]: “AFAD kira yardım neden yatmadı? 2025 Haziran depremzede kira desteği …”
[2]: “AFAD Ev Sahiplerine Kira Yardımı Şikayetleri – Şikayetvar”
[3]: “AFAD duyurdu: Depremzedeye kira yardımı kesildi, peki kimler yardım …”